LESSONS LEARNED UIT SCHEEPSONGEVALLEN - HOE VAAK IS MATERIAALINSPECTIE DE SLEUTEL?

Wie ooit met een scheepsongeval te maken kreeg, weet dat het zelden één duidelijke oorzaak heeft. Meestal is het een keten van kleine gebeurtenissen, waarvan de zwakste schakel uiteindelijk bezwijkt. Het opvallende is hoe vaak die schakel iets te maken heeft met materiaal: een afgekeurde bout die toch werd hergebruikt, een stag die nét te oud was, of een romp waarvan niemand dacht dat daar een probleem kon ontstaan.

Door de jaren heen heb ik talloze gevallen onderzocht waarin schade aan materiaal de aanleiding vormde voor een groter incident. En telkens weer keer ik terug naar dezelfde vraag: hoeveel van deze ongevallen hadden voorkomen kunnen worden met een grondige inspectie, uitgevoerd met kennis van zaken?

De stille vervorming van vertrouwen

Een schip is een levend geheel van materialen die elke dag onder druk staan: zout, wind, zon en trillingen. De meeste onderdelen lijken betrouwbaar — tot ze dat op een dag niet meer zijn.
Het grootste misverstand onder booteigenaren is dat robuuste materialen onverwoestbaar zijn. Roestvrij staal, bijvoorbeeld, klinkt als iets dat “niet roest”, maar dat is slechts gedeeltelijk waar. In sleuven, onder spanning, of bij gebrek aan ventilatie kan zelfs het beste RVS corroderen. Die corrosie blijft jarenlang onzichtbaar, totdat ze zich uit in een plotselinge breuk.

Casus 1: De gebroken stagterminal

Een 12-meter zeiljacht op de Oostzee verloor tijdens kalm weer zijn mast — niet door een storm, maar door een terminalbreuk. Het materiaal had intern al jarenlang te lijden onder spleetcorrosie. De eigenaar controleerde jaarlijks zijn tuigage, maar alleen visueel. Zonder demontage of niet-destructieve test was de beschadiging onmogelijk te zien.
Het gevolg: een mast overboord, duizenden euro’s schade, maar gelukkig geen gewonden. De les was duidelijk — en pijnlijk eenvoudig: inspecties die alleen aan de buitenkant kijken, zijn halve inspecties.

Casus 2: delaminatie en onderschatte schade

Ook rompen hebben hun verhalen. De moderne zeiljachten met een gelamineerd of geplakte binnenschaal, maar ook de zeiljachten met gelamineerde wrangen kunnen scheuren en breken bij grondberoeringen. Bij de inspectie van de romp kan sprake zijn van delaminatie aan de rompzijde, ontstaan door onthechting van de binnenschaal dan wel door (incipiënt) breuk van wrangen en/of spanten. Door deze onthechting verliest het constructieve laminaat lokaal zijn stijfheid, wat zich kan uiten in lichte vervorming onder drukbelasting, tikkend geluid bij indrukken of een doffere klank bij het uitkloppen van het laminaat.

Dergelijke delaminatie is doorgaans visueel en akoestisch waarneembaar tijdens een zorgvuldige inspectie. Het betreft dus een gebrek dat, bij een correcte en volledige aankoopkeuring, redelijkerwijs eerder geconstateerd had kunnen worden.

Bij een recente expertiseonderzoek bleek een jacht met net herstelde schade alweer delaminatie te vertonen. De kern van het laminaat had teveel vocht opgezogen, waardoor het nieuw aangebrachte laminaat niet/ onvoldoende hechtte aan het oude materiaal. Uiteindelijk bleek bij het op de wal zetten van het zeiljacht dat de gehele constructie structureel was verzwakt en het vaartuig niet meer als zodanig te gebruiken was.

Inspectie als preventie

Materiaalonderzoek in de watersport wordt nog te vaak gezien als luxe — iets voor de periode vóór verkoop of verzekering. In werkelijkheid is het een vast onderdeel van goed zeemanschap.
Drie principes maken daarbij het verschil:

• Systematisch werken: Elk onderdeel heeft een verwachte levensduur. Door gegevens vast te leggen en volgens schema te controleren, zie je patronen nog voor ze gevaarlijk worden.

• Gebruik van juiste methoden: Een inspectie met alleen het oog volstaat niet. Ultrasone metingen, endoscopie en magnetisch onderzoek bieden inzicht zonder sloopwerk.

• Interpretatie door ervaring: Meetgegevens zijn pas waardevol als iemand begrijpt wat ze betekenen. Een goede keuring vraagt niet alleen techniek, maar ook intuïtie — het vermogen om te weten waar en waarom iets mis kan gaan.

Waarom fouten blijven gebeuren

De menselijke factor is hardnekkig. Veel booteigenaars wachten tot iets zichtbaar kapot gaat voordat ze ingrijpen. Anderen overschatten hun eigen kennis of vertrouwen op wat “altijd goed ging.”
Bij elk ongevalsonderzoek zie ik die patronen terug:

• gebrekkige documentatie van eerdere onderhoudsbeurten,

• onderdelen die “nog een seizoen” meegaan,

• of de overtuiging dat nieuwe onderdelen vanzelf betrouwbaar zijn.

Ironisch genoeg is de zee onverbiddelijk eerlijk — fouten in voorbereiding komen altijd aan het licht, meestal op het slechtst denkbare moment.

Cultuurverandering op het water

De maritieme wereld heeft de afgelopen jaren grote stappen gezet in veiligheidsdenken, vooral in de beroepsvaart. Toch blijft in de jachtsector veel winst te behalen. Preventieve inspectie hoort niet alleen verplicht te zijn bij refits of verzekeringskeuringen, maar standaard bij elk seizoenbegin.
Wanneer schippers veiligheid behandelen als integraal onderdeel van hun routine — net als het controleren van de windrichting of het weerbericht — daalt het aantal incidenten vanzelf.

De taal van metaal en vezel

Materiaal liegt nooit. Het vertelt zijn verhaal in haarscheurtjes, verkleuringen en kleine vervormingen. Wie leert luisteren naar die signalen, begrijpt wanneer actie nodig is.
Elke keuring die ik uitvoer, bevestigt dat inzicht opnieuw: ongelukken ontstaan zelden door toeval, maar door onopgemerkte waarschuwingen die maanden of jaren eerder begonnen.

Wie zijn schip regelmatig laat inspecteren, wint meer dan gemoedsrust. Hij investeert in kennis — de enige zekerheid die de zee respecteert.

Meer weten over het laten doen van een (aankoop)keuring?  Neem contact met ons op